خبرنگاران تالاب گاوخونی اصفهان یک دهه در حسرت جشن پرندگان مهاجر - مجله یگانه

تالاب گاوخونی که به عنوان مامنی برای گونه های جانوری گوناگون از جمله پرندگان مهاجر در شرق شهرستان اصفهان قرار گرفته است، در یک دهه گذشته با بحران خشکی و کاهش منابع آبی روبه رو بوده است.

سهمی از حق آبه این تالاب بین المللی در نهایت پس از سال ها در نیمه دوم سال 98 از سوی دولت دوازدهم تامین و موجب رسیدن آب به 21 درصد از سطح آن شد.

سرپرست معاونت پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در این زمینه گفت: زمستان سال گذشته حدود 355 قطعه پرنده مهاجر آبزی و کنارآبزی از 9 گونه در این تالاب سرشماری شد که متاسفانه این تعداد با وجود رهاسازی آب، بسیار کمتر از حد انتظار بود.

حسین اکبری روز جمعه در گفت و گو با خبرنگاران اضافه کرد: این تعداد در مقایسه با زمستان سال 97 که 2 هزار و 151 قطعه پرنده آبزی و کنارآبزی در 31 گونه از محدوده بند شاخ کنار (آخرین سازه سنگی در راستا زاینده رود در شرق اصفهان) و سطح تالاب سرشماری شده بود، کاهش زیادی داشته است.

وی یادآور شد: تعداد پرندگان مهاجر در زمستان سال هایی که تالاب گاوخونی پرآب بود و شرایط نرمال داشت، به طور میانگین 20 هزار قطعه بود و حتی در اوایل دهه 70 به 150 هزار قطعه نیز رسید.

سرپرست معاونت پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان اضافه کرد: سرشماری زمستانه پرندگان مهاجر در سال 98 در سه سایت اصلی در طول زاینده رود انجام گرفت که بر اساس نتیجه های به دست آمده در شهر اصفهان حد فاصل ناژوان تا پل غدیر، سه هزار و 628، در زرین شهر 19 و در محل تصفیه خانه و بند آبشار در شرق اصفهان 568 قطعه پرنده سرشماری شده بود.

وی شرح داد: بدون شک قطع و وصل شدن جریان آب به سمت تالاب و خشک ماندن سطح آن، تاثیر منفی بر روی میزبانی این زیستگاه آبی از پرندگان مهاجر دارد.

اکبری اضافه کرد: پرندگان مهاجر به مرور زمان به تالاب ها و زیستگاه هایی که در چند سال متوالی آب نداشته باشند، اطمینان لازم را نمی کنند و به مکان هایی می فرایند که آب پایدار داشته باشند و حتی ممکن است به تدریج و در طول یک دهه یا بیشتر، برای مهاجرت تغییر راستا دهند.

وی اظهارداشت: کاهش تعداد پرندگان بر این حقیقت تاکید دارد که تامین نشدن حق آبه های زیست محیطی در سال های متمادی و خشک شدن تالاب بین المللی گاوخونی و قطع و وصل شدن جریان پس از رهاسازی آب، موجب تاثیر گسترده و جدی در پایداری تنوع زیستی و ذخایر ژنتیکی این بوم سازگان (اکوسیستم) بسیار ارزشمند و در عین حال حساس و شکننده در فلات مرکزی ایران می شود.

سرپرست معاونت پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان تاکید کرد: بدون تردید تنها راه برون رفت از این بحران زیست محیطی، نهادینه شدن و تامین حق آبه های زیست محیطی از سراب تا پایاب به عنوان حقوق عامه و فرانسلی با همکاری، همدلی و هم افزایی مسوولان و گروه های مختلف جامعه است.

وی با بیان اینکه در مجموع چهار هزار و 215 قطعه پرنده آبزی و کنارآبزی در 23 گونه سرشماری شده است، گفت: این تعداد در مقایسه با مدت مشابه سال 97 که آب در بستر رودخانه جاری نبود، بخش زیادی از راستا خشک بود و تنها لکه های بسیار محدود و ناچیزی از آب و پساب در برخی نقاط وجود داشت، افزایش چشمگیری نشان می دهد.

اکبری بیان نمود: گونه کاکایی سرسیاه در میان این پرندگان بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده است که البته مهاجرت پرندگان مهاجر به طور معمول از اوایل پاییز آغاز می شود و با توجه به اینکه ماندگاری آنها متغیر می باشد، ممکن است در طول پاییز و زمستان تغییرات جمعیتی داشته باشند.

به گفته وی رسیدن به یک نتیجه علمی در باره چگونگی حرکت جمعیت این گونه ها، نیاز به تحقیقات جامع و کامل در سال های متمادی با میانگین بلند مدت دارد.

حداقل نیاز آبی سالانه تالاب گاوخونی بر اساس مطالعات دانشگاهی 176 میلیون مترمکعب است و با توجه به اینکه سالیان متمادی از دریافت حق آبه های زیست محیطی محروم بود و حتی در سال 1397 به شرایط بحرانی و خشکی کامل رسید، آب دریافتی در نیمه دوم سال 1398 بیشتر به لایه های زیرین نفوذ کرد.

این تالاب بین المللی به استناد تحلیل و مقایسه تصاویر ماهواره ای در انتها اسفند سال 1398 حدود 21 درصد از سطح آن مرطوب شد، در حالی که در مدت مشابه سال پیش از آن، این میزان نزدیک به سه درصد بود.

نیمه دوم سال گذشته حدود 41 میلیون مترمکعب آب به تالاب بین المللی گاوخونی وارد شد که برابر 23 درصد حداقل نیاز آبی سالانه این تالاب در راستای حفظ کارکردهای اکولوژیک آن است.

تالاب گاوخونی واقع در شرق اصفهان، یکی از بزرگترین و مهمترین تالاب های ایران به شمار می رود و در طول تاریخ در کنار ایجاد فضایی فرح بخش، میزبان خوبی برای جانوران آبی، پرندگان مهاجر، برخی گونه های گیاهی و منبع درآمد و آسایش ساکنان این منطقه بوده است.

از جمله گونه های پرنده ای که در این تالاب فرود می آمدند می توان به فلامینگو، انواع اردک ، مرغابی، غاز، پرستوی دریایی، پلیکان، باتلان و کِشیم اشاره کرد.

تالاب گاوخونی که منطقه ای به وسعت 476 کیلومترمربع، در 167 کیلومتری جنوب شرق اصفهان در کنار شهر ورزنه و مجاور تپه های شنی قرار گرفته است، در یک دهه گذشته تنها مدت کوتاهی در سال 95 و سپس در سال 98 آب به خود دید.

کاهش آب ورودی در نتیجه تغییر اقلیم، خشکسالی و تامین نشدن حق آبه های طبیعی از جمله چالش هایی به شمار می رود که حیات این تالاب مهم را به خطر انداخته است.

برخی کارشناسان و مسوولان نیز فراتر رفته و بر این باور هستند که ادامه این فرایند می تواند تالاب گاوخونی را به کانون تولید گرد و غبار تبدیل کند و تا شعاع زیادی را تحت تاثیر خود قرار دهد.