تعریف دکتر خوب در ایران باستان - مجله یگانه

در مدارک تاریخی بسیاری ذکر شده است که در زمان ساسانیان، به دستور شاپور اول، یک دانشگاه بزرگ پزشکی به نام دانشگاه جندی شاپور، در سرزمین ایران باستان بزرگ قدیم تاسیس شده است. این دانشگاه بیش از 1700 سال قدمت دارد و آثاری از آن همچنان در استان خوزستان، حوالی شهرستان دزفول، موجود است. این دانشگاه پزشکی علاوه بر مسائل مربوط به جامعه پزشکان، دروس فلسفه، الهیات و علوم مختلف را نیز به دانشجویان خود ارائه می نموده است. نهادی که امروزه با عنوان بیمارستان، شناخته می گردد، در این دانشگاه بنیانگذاری شده است. به خوبی می توان متصور شد که چطور چندین هزار دکتر خوب، در این دانشگاه باستانی تربیت و به خدمتگزاری به بشریت مشغول شده اند.

از بخش های مهم دانشگاه جندی شاپور ایران باستان، که در زمان ساسانیان احداث شده است؛ بخش بیماری های دریایی می باشد که می توان از آن به عنوان نخستین مرکز درمان بیماریهای دریایی دنیا نام برد. ایران در زمان ساسانیان بسیار به سفرهای اکتشافی دریایی می پرداخت. همین امر باعث می شد که با بیماری های جدیدی که گریبانگیر ملوانان می شد روبرو گردد. پس پزشکان و دکترهای زمان ساسانیان تصمیم گرفتند تا در این زمینه به تحقیقات مفصلی بپردازند. و مرکز درمان بیماریهای دریایی را در دانشگاه جندی شاپور احداث کردند.

تاریخچه طب باستان در ایران را می توان به سه دوره مهم هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان تقسیم نمود.

دوره هخامنشیان

دوره هخامنشیان به عنوان یکی از بزرگترین حکومت های دنیا باستان که بر بخش های بزرگی از آسیا، اروپا و آفریقا حکومت داشتند؛ نقش بسیار مهمی در طب باستان ایران زمین داشته است.

طب باستان در زمان هخامنشیان سه قسمت اساسی داشت که هر یک از این سه قسمت بخشی از مسائل درمانی کشور را به عهده داشتند و مدیریت می کردند. اولین مورد مغ ها بودند. مغ ها دکتر و پزشکان سنتی آن موقع به حساب می آمدند که بر اساس آموزه ها و نوشته های اوستا، به درمان بیماران می پرداختند.گیاهان دارویی از مهم ترین ابزارهای درمان این افراد به حساب می آمده است.

قومی که در زمان هخامنشیان مسئولیت سلامت جامعه را به عهده داشتند و می توان در آن شمار زیادی دکتر خوب و کاربلد پیدا نمود. اداره سلامت دولت هخامنشیان بود که برای بهداشت و سلامت مردم، اهمیت بسیار زیادی قائل بود. این سازمان، در زمینه تربیت پزشکان و دکترهای خوب هم بسیار کوشش می نمود. در کشور واتیکان کتیبه ای منسوب به داریوش کبیر آمده است که یکی از فرمانده های خود در کشور مصر که در آن موقع در سیطره ایران زمین بود، دستور می دهد که دانشکده پزشکی مصر را بازسازی نماید.

افراد دیگری که در زمان هخامنشیان مسئولیت سلامت جامعه را به عهده داشتند، دانشمندان علوم پزشکی بودند. جاماسب یکی از این اطبا و پزشکان بزرگ بود که بر اساس تاریخ بلعمی در زمان هخامنشیان می زیسته است.

دوران اشکانیان

پس از دوران هخامنشیان اشکانیان مهمترین قسمت از تاریخ پزشکی باستان ایران را رقم زدند. اشکانیان حدود 500 سال بر ایران حکومت نمودند. در آن موقع فرهنگ ایرانی با فرهنگ یونانی آمیخته شده بود. لذا علم پزشکی و سنتی زمان اشکانیان با طب یونانی ترکیب شده بود. ایران باستان در این زمان هم پزشکان و دکتر های بسیار خوبی را تربیت نمود. فرهاته از این پزشکان بزرگ است که در تمام دانشگاه های پزشکی امروز به نیکی از او یاد میگردد. میتریدات، پزشک و دانشمند بزرگ دیگری است که در دوره اشکانیان تربیت شد

دوران ساسانیان

شاید بتوان گفت که بزرگترین خدمت به جامعه پزشکی ایران باستان را، ساسانیان انجام دادند. دانشگاه جندی شاپور که در ابتدای مقاله به آن اشاره شد یکی از این خدمات است و نشان دهنده همت ساسانیان در زمینه مسائل پزشکی است.

ساسانیان در زمان خود به جمع آوری آثار پزشکی از سرزمین های دیگر هم پرداختند تا علومی که از ایران سرقت شده بود را دوباره به کشور بازگردانند. در دوره ساسانی اخطلاتی که بین طب اوستایی و طب یونانی به وجود آمده بود، رفع شد و طب باستانی اصیل ایرانی دوباره روی کار آمد. بعلاوه در دوره ساسانیان بود که از دانشمندان بزرگ و به نام در هندوستان و یونان، برای تدریس و شرکت در بحث های علمی به دانشگاه جندی شاپور دعوت به عمل آمد. مناظرات بزرگ علمی و پزشکی به همت ساسانیان در ایران باستان برگزار گردید.

به طور کلی می توان گفت که دوره اشکانیان و ساسانیان توانستند علوم نابود شده و به تاراج رفته به وسیله اسکندر مقدونی را دوباره به ایران بازگردانند. زیرا بسیاری از علوم پزشکی ایران زمین در سرانجام دوران هخامنشیان، با حمله اسکندر مقدونی از بین رفته یا سوزانده شده بود.