آینده آموزش عالی دنیا در این منطقه رقم می خورد؟ - مجله یگانه

به گزارش خبرنگاران، روزنامه فرهیختگان در ادامه نوشت: کشورهای آسیایی و به ویژه چینی ها سال هاست روی توسعه علم و دانش در کشور برنامه ریزی های درازمدت کرده اند. کشورهای پرجمعیت آسیایی فرصت هایی طلایی برای رشد و توسعه آموزش عالی و پیشرفت در زمینه های علمی هستند اما بزرگ ترین مسئله ای که کشورهای این منطقه با آن دست به گریبان هستند، بیشتر مسائل بودجه ای، کیفیت پایین و همکاری منطقه ای است که امید می رود بتوان از آن عبور کرد.

وقتی صحبت از رشد در زمینه تعداد دانشجویان در سال های اخیر به میان می آید، به طور طبیعی تمرکز روی دو کشور بزرگ آسیایی یعنی هند و چین افزایش می یابد. این دو کشور، با جمعیت چند میلیاردی که دارند، یکی از منابع اصلی جذب دانشجویان بین المللی در جهان به تعداد می فرایند و از این طریق می توانند در برنامه ریزی های اقتصادی خود برای روبروه با جهانی پساکرونا از دانشگاه های غربی پیشی گیرند.

در حال حاضر، بسیاری از دانشگاه های غربی و آمریکایی به شدت به تولید ناخالص داخلی حاصل از دانشجویان بین المللی وابسته شده اند به طوری که در بحران کرونا و تعطیلی دانشگاه ها و مسدود شدن مرزها، حجم زیادی از دانشگاه های وابسته از نظر اقتصادی شرایط وخیمی پیدا کرده اند؛ برخی از آنها ورشکست شدند و بیشتر دانشگاه ها با حمایت های دولتی توانستند تا حدودی مانع از تشدید رکودها شوند.

با وجود این، موضوع بحث برانگیز در اینجا مطرح می شود که کارشناسان باید با دقت بیشتری در پی کشورهای کوچک تر و پرجمعیت تر باشند که در میان ابرقدرت های منطقه قرار گرفته اند. حدود 660 میلیون نفر از 10 عضو انجمن ملت های آسیای جنوب شرقی(آسه آن) را می توان با قاره اروپا مقایسه کرد. باوجود این، نمودارها تفاوت های زیادی دارند که یکی از آنها تفاوت در میانگین سنی آنهاست به طوری که میانه سن شهفرایندان منطقه آسه آن حدود 29 سال و میانگین میانه سن شهفرایندان در منطقه غرب حدود 40 سال گزارش شده است. به گزارش سازمان ملل متحد، این منطقه از هر 11 نفر جوان 15 تا 24 سال، یک نفر را در خود جای داده است.

هنوز به رغم اینکه درحال حاضر حدود 20 میلیون دانشجو در آموزش عالی تحصیل کرده اند، نرخ ثبت نام دانشجویان در دانشگاه های منطقه آسه آن تنها حدود 40 درصد است؛ درحالی که این آمار ثبت نامی در بخش هایی از آسیاسی شرقی به حدود 90 درصد می رسد. اما گزارش های کارشناسی حکایت از آن دارد که آموزش عالی در آسیای جنوب شرقی زمینه مناسبی را برای رشد دارد.

دسترسی بهتر به اینترنت در دوران کرونا

وزیر امورخارجه سابق اندونزی معتقد است که چشم انداز رشد آموزش عالی در آسیا را نمی توان نادیده گرفت. رهبران منطقه ای در سال 2015، بیانیه کوآلالامپور را امضا کردند که در آن از آموزش عالی به نام یکی از کاتالیزورهای تسریع در برنامه توسعه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آسیا نام می برد. با وجود این کارشناس جمعیت شناسی آسیا و استاد علوم اجتماعی و سیاست عمومی در دانشگاه علم وصنعت هنگ کنگ هشدار می دهد که آمارهای مطلوب جمعیت به تنهایی باعث توسعه و توسعه آموزش عالی نخواهد شد. فرصت این است که ما استعدادهای زیادی برای انتخاب در دانشگاه های خود داریم اما مساله این است که آیا می توان کیفیت آموزشی را در مورد همه دانشجویان به یک میزان اعمال کرد؟

بسیاری از کشورهای منطقه همچنان در منطقه ها روستایی زندگی می کنند و با فقر، زیرساخت های قدیمی و بی ثباتی سیاسی دست به گریبان هستند. یکی از کارشناسان مطالعات استراتژیک و روابط بین الملل در دانشگاه کبانگسان مالزی، دخالت های سیاسی را بزرگ ترین چالش مالزی برای تعالی و رشد آموزش می داند. در عین حال، برخی از موانع اقتصادی- اجتماعی هم طی همه گیری کرونا مورد توجه قرار گرفته است. به نام مثال، درحالی که بسیاری از مفسران نام کرده اند که افزایش آموزش های آنلاین در دوران قرنطینه همه گیری کرونا، دسترسی به آموزش عالی را بیشتر کرده است و خانواده های شهری در مالزی با داشتن بچه ها متعدد، راحت تر توانسته اند امکان تحصیل فرزندان شان را در چنین شرایطی فراهم کنند. اما این شرایط در منطقه ها روستایی که دسترسی به ارتباطات اینترنتی سختتر بوده از بی ثباتی بالایی برخوردار است. یکی از نمونه های تحصیل سخت بچه ها و دانشجویان روستایی در این کشور، تصویری بود که در رسانه های جهان دست به دست شد و نشان می دهد که یک دانشجو برای اینکه بتواند از سیگنال قوی اینترنت وای فای برای تکمیل امتحان آنلاین خود استفاده کند، از درخت بالا رفته بود.

شرایط دانشگاه های برتر منطقه

به گزارش تایم، بدون شک نمی توان نقش همه گیری کرونا را در مساله توان اقتصادی مردم نادیده گرفت. این بحران جهانی از نظر اقتصادی میلیون ها نفر از خانواده ها را درگیر کرده است که همین امر یکی از دلایل اصلی ترک تحصیل در دانشجویان و دانش آموزان محسوب می شود. در مورد کیفیت، مقیاس چالش در رتبه بندی دانشگاه ها کاملا آشکار است. در منطقه آسه آن حدود 7 هزار موسسه آموزش عالی وجود دارد. هنوز آمار دقیقی از تعداد دانشگاه ها در شبکه دانشگاه های آسه آن اعلام نشده اما به نظر می رسد تعداد آنها بیشتر از 4 هزار دانشگاه باشد با وجود این، تنها 49 دانشگاه از این میان در رتبه بندی برترین دانشگاه های جهان در سال 2021 پایگاه تایم حضور داشته اند. شهر پیشرفته سنگاپور دارای دو موسسه برتر در فهرست 50 دانشگاه برتر جهانست اما هیچ کشور دیگری در آسیا دارای 300 موسسه برتر نیست و سه کشور عضو این منطقه شامل کامبوج، لائوس و میانمار هیچ دانشگاه برتری در این فهرست ندارند.

اما یکی از مسائلی که هدف آموزش عالی است، توسعه کیفیت در آموزش عالی و دانشگاه هاست. در این میان انتقادهای زیادی به ویژه به دانشگاه هایی مطرح می شود که در رده های بالا قرار نمی گیرند اما تجربه نشان داده است که دانشگاه ها در منطقه آسه آن با جدیت در پی بهبود شیوه های تدریس و آموزش و هم ظرفیت پژوهشی خود هستند. کارشناسان حوزه آموزش طبق جدول لیگ جهانی اعلام کرده اند روش هایی که به شدت از استنادات پژوهشی استفاده می کنند، برای بیشتر موسسات منطقه که بیشتر در حمایت از جمعیت های محلی متمرکز هستند، مشکل ساز خواهد بود. این مساله، متعادل سازی رشد و رویه سنتی حاکم بر آسیاست که دانشگاه ها را به نام بخشی از اجتماعات نزدیک و تمرکز روی حوزه تدریس در اختیار دارد. تصمیم گیرندگان منطقه ای باید همزمان با برنامه ریزی برای واکنش های خود نسبت به فشار بین المللی اعمال شده از جهت رتبه بندی ها، این تمرکز تدریس را در فکر خود داشته باشند. اما این مساله هم در آموزش عالی آسیا مطرح است که همیشه کمیت با کیفیت همراه نیست و لازم و ملزوم یکدیگر نیست. این مشکل زمانی تشدید می شود که دانشجویان متعدد با ظرفیت مازاد در موسسات آموزشی خصوصی با کیفیت پایین تحصیل می کنند. بسیاری از این موسسات آموزشی در مالزی، در دوران پس از کرونا تعطیل یا ادغام خواهند شد تا 20 دانشگاه اصلی که در طول همه گیری با افزایش هزینه های دولت پابرجا مانده اند، به دوام خود ادامه دهند. درواقع، بیش از 20 درصد کل بودجه دولت مالزی صرف وزارت های آموزش و آموزش عالی می شود که مشابه هزینه کرد دولت اندونزی است.

پتانسیل های آسیا در برتری آموزش عالی

منطقه آسیا در بحث آموزش عالی با پرسشی استراتژیک روبه رو است، اینکه آیا تمرکز روی بهبود تعداد کمی از دانشگاه های مطرح که از سوی چین هم اجرا شده بود، می تواند مثمرثمر باشد؟ این کار غالبا به ضرر مراکز آموزشی کمتر شناخته شده تمام می شود. از نظر کیفیت دسترسی، مدل آموزش هلندی سیستم بهتری برای دانشجویان محسوب می شود. این مدل، نوعی مدل اروپایی برای توسعه منطقه ای است. موسسات آموزشی آسه آن با چالش های مختلفی روبرو هستند؛ از یک سو، ارائه مهارت های ویژه و دانش مورجهانز برای آینده. به نام مثال، در رابطه با دیجیتال سازی و پایداری محیط زیست و از سوی دیگر، برای ارائه آموزش باکیفیت عادلانه و فراگیر برای همه به چالش کشیده می شوند.

موفقیت رتبه بندی مدل آموزش چینی در ارائه منابع قابل توجه به موسساتی که بیشترین پتانسیل را در پژوهش و بین المللی کردن، دارا هستند، بسیاری از سیاستگذاران آسیایی را شیفته خود کرده است. به نام مثال، یکی از اعضای گروه ویژه آموزش عالی دولت اندونزی پیشنهاد داده است که این کشور در دانشگاه های دارای رتبه بالاتر سرمایه گذاری کنند. اگر آنها بتوانند این کار را به انتها برسانند، قادر خواهند بود فناوری بهتری را ایجاد کنند که منجر به ایجاد شرکت های استارتاپی و پیشرفت و توسعه اقتصادی می شود. بدری، مدیر مرکز تحصیلات تکمیلی دانشگاه Airlangga در سورابایا، مرکز جاوای شرقی معتقد است که سرمایه گذاری در یک یا دو درصد دانشگاه های برتر چین باعث توسعه چشمگیر بخش پژوهش و تحقیق دانشگاهی و هم نوآوری می شود. در سال 2015، هیچ کدام از شهرهای چین جزء 20 شهر برتر نبودند اما امروز بعد از گذشت 6 سال، شهر پکن، بعد از سیلیکون ولی، نیویورک و لندن در رده بعدی قرار گرفته است. پکن، شهر جوانی است و جوانان این شهر نیروی کار آینده را تشکیل می دهند.

با توجه به این قابلیت هایی که در اندونزی به نام یک کشور آسیای جنوب شرقی وجود دارد، به تازگی تمرکز روی بخش نوآوری اش افزایش یافته است. اما کارشناسان نگران این مساله هستند که بدون پیشرفت در آموزش عالی این کشور، اندونزی به کشوری با درآمد میانه تبدیل خواهد شد. پدیده ای که در پی آن، کشورهایی که به تازگی وارد چرخه صنعتی شدن قرار گرفته اند، از قرار گرفتن در جایگاه رهبران اقتصادی و فناوری در جهان باز می مانند. البته لازم به ذکر است که چین از این دام جان سالم به در برده و به نام منبعی بالقوه از حمایت های کاربردی در آسیا شناخته می شود. همکاری و مشارکت با چین در بیشتر کشورهای آسیایی آغاز شده و این همکاری بیشتر در قالب دانشگاه ها اتفاق می افتد که بیشتر با دانشگاه های همسایه مانند ویتنام مشارکت صورت می گیرد. اما این فاکتور بزرگی به تعداد می رود. این نه تنها به دلیل حمایت دولت چین از پروژه های پژوهشی دانشگاه هاست، بلکه به دلیل نزدیک جغرافیایی و پیوندهای فرهنگی اتفاق افتاده است.

موانع بر سر راه آموزش

منطقه آسیا به رغم تمام فرصت ها و پتانسیل هایی که در اختیار دارد، با موانعی هم روبه رو است. به نام مثال، کشورهای عضو آسه آن به 11 زبان رسمی ملی صحبت می کنند که بیشتر آنها از یکدیگر قابل درک نیستند. در این میان، زبان انگلیسی جایگاه خاصی ندارد اما به طور گسترده تدریس آن در کشورهای سنگاپور، مالزی، فیلیپین و برونئی مورد استفاده قرار می گیرد. از این رو، به استثنای سنگاپور و برخی پردیس های شعبه غربی، مانند مالزی و اندونزی، دانشگاه های آسیا از فضای بین المللی خاصی برخوردار نیستند. ناآرامی های سیاسی هم یکی دیگر از موانع بر سر راه همکاری با دانشگاه ها به تعداد می فرایند. به نام مثال، بخش آموزش عالی میانمار که پیش از این فرایند روبه بهبودی را سپری می کرد، درحال حاضر کار و اشتغال در میان ناآرامی های پس از کودتای نظامی در ماه فوریه، تعطیل شده است. به رغم درخواست رئیس منطقه آسه آن برای ارائه راه حل صلح آمیز در ماه آوریل، حکومت نظامی همچنان به تعلیق هزاران مدرس دانشگاه از شغل خود ادامه داده است. اما همچنان همکاری های درون آسیایی گام های آزمایشی روبه جلویی را برمی دارد. علاوه بر اجرای چارچوب منطقه ای برای کنترل کیفیت، سیاستگذاران فعال در منطقه درحال کار روی یک چارچوب ارزیابی مشترک و در پی اتحادیه اروپا به نام الگویی برای چگونگی گردآوری بسیاری از کشورها کنار هم هستند. مفهوم همکاری و تحرک درون منطقه ای هنوز هم برای بسیاری از دانشگاه های آسیای جنوب شرقی بیگانه است. به نام مثال، دانشمندان در مالزی و تایلند یا فیلیپین و اندونزی ممکن است پروژه هایی را با یکدیگر انجام ندهند؛ چراکه هیچ رسمی برای انجام آن وجود ندارد. کارشناسان هنوز هم از استانداردهای کیفیت اطمینان کامل ندارند که به نام یک مانع بزرگ تلقی می شود. البته این موضوع برخلاف اروپا نیست که از یک استاندارد مشترک برخوردارند. منطقه آسیا در تبادل دانشجو از کشورهای دیگر بسیار عقب تر است، به طوری که کمتر از 10 درصد جابه جایی های دانشجویی در سال 2018 در این منطقه اتفاق افتاده است، درحالی که 90 درصد دانشجویانی که می توانند هزینه جابه جایی بین المللی را تامین کنند، منطقه را به قصد ادامه تحصیل ترک می کنند. درحالی که اطلاعات دقیقی از آمار خروج دانشجویان از منطقه آسه آن وجود ندارد، اما تخمین زده می شود که پیش از همه گیری کرونا سالانه حدود 300 هزار دانشجو از ویتنام، مالزی و اندونزی برای ادامه تحصیل در این منطقه کشور خود را ترک کرده اند. دولت مالزی طبق برنامه ریزی های اجرا شده قرار است آمار دانشجویان بین المللی خود را تا سال 2025 به 250 هزار دانشجو برساند.