احیای برجام رونق را به خودروسازی ایران باز می گرداند؟ - مجله یگانه

به گزارش خبرنگاران به نقل از جهانی اقتصاد، در حالی که نزدیک به دو سال و نیم از انزوای خودروسازی ایران و قطع ارتباط با خارجی ها به دلیل تحریم های آمریکا می گذرد، احیای احتمالی توافق هسته ای و برجام می تواند زمینه ساز بازگشت شرکای پیشین و حتی شرکت های جدید به کشور گردد.

این در شرایطی است که چگونگی فعالیت خارجی ها در خودروسازی کشور پس از احیای برجام، با اختلاف نظرهایی همراه است. بعضی معتقدند شریک اصلی خودروسازی ایران در آینده چه با احیای برجام وچه ماندگاری تحریم ها همچنان چین است. در مقابل نیز بعضی تاکید می نمایند با احیای برجام، شرکای خارجی صنعت خودرو به کشور بازخواهند گشت و حتی امکان سرمایه گذاری آنها و استفاده از ایران به عنوان پایگاه صادراتی وجود دارد.

اردیبهشت 97 بود که آمریکا با تصمیم دونالد ترامپ رئیس جمهوری این کشور، از توافق هسته ای و برجام خارج شد و در نخستین اقدام، خودروسازی ایران را تحریم کرد. از همان زمان اعلام خروج آمریکا از برجام، خودروسازان خارجی برای ماندن در ایران مردد شدند و بعضی از آنها حتی قبل از برقراری رسمی تحریم در تابستان 97، چمدان هایشان را بستند و رفتند. بعضی دیگر از خودروسازان خارجی نیز اگرچه ابتدا اعلام کردند با وجود نقض برجام، در ایران می مانند؛ اما تحریم ها آنقدر سخت گیرانه بود که اجاره نداد آنها روی حرفشان بایستند و در نهایت اعلام قطع همکاری کردند.

پژو، سیتروئن و رنو از فرانسه، اسکانیا و ولوو از سوئد وهیوندایی و کیا از کره، از جمله خودروسازان خارجی بودند که ایران را ترک کردند، حتی با وجود آنکه بعضی از آنها با شرکت های خودروساز کشور قرارداد همکاری مشترک امضا نموده بودند. جدا از این خودروسازان اما چینی ها نیز نتوانستند یا نخواستند در برابر تحریم های آمریکا دوام بیاورند و یا از ایران رفتند یا فعالیت های خود را به حداقل رساندند.

حالا اما آنچه خودروسازی ایران را به ازسرگیری ارتباط با شرکای خارجی امیدوار نموده، احتمالات سیاسی مبنی بر کاهش تنش بین ایران و آمریکا در ماه های آینده است. با توجه به اینکه دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری اخیر آمریکا بازنده شد و جو بایدن پیروز این کارزار شد، احتمال می رود ضمن کاهش تنش بین ایران و آمریکا، زمینه احیای برجام نیز فراهم گردد.

ترامپ از همان روزهای نخستین ورود به کاخ سفید در سال 2016، نشان داد با برجام موافق نیست و قصد بر هم زدن این توافق بین المللی را دارد. وی خاتمه با خارج کردن آمریکا از برجام، آن را نقض کرد تا سایه سنگین تحریم ها دوباره بر سر ایران گسترانده گردد. این اقدام ترامپ واکنش های منفی زیادی را در جهان به دنبال داشت. حتی با شروع رقابت های انتخاباتی اولیه در آمریکا، جو بایدن به عنوان نامزد دموکرات ها در انتخابات ریاست جمهوری 2020 این کشورنیز، تلویحا وعده بازگشت به برجام را در صورت ورود به کاخ سفید داد.

وی در نهایت توانست در انتخابات اخیر آمریکا، بر ترامپ غلبه کند و به عنوان چهل و ششمین رئیس جمهور این کشور انتخاب گردد. در این مدت نیز نشانه های مثبتی مبنی بر ازسرگیری برجام شکل گرفته و به نظر می رسد هم ایران و هم آمریکا مایل به احیای این سند بین المللی هستند. هرچند برای قطعی شدن احیای برجام باید فعلا صبر کرد؛ اما به هر حال اگر این اتفاق رخ بدهد، صنعت خودروی کشور از آن منتفع می گردد، چه آنکه با نقض برجام، آسیب زیادی را متحمل شد.

خروج از انزوا با چین؟

تا پیش از معین شدن نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و با توجه به قصد ایران و چین برای شروع یک همکاری جامع 25 ساله، به نظر می رسید صنعت خودروی کشور قید غربی ها را زده و قصد چرخش تقریبا کامل به سمت چین را دارد.

هرچند محتوای دقیق پیش نویس همکاری 25 ساله ایران و چین هنوز رسانه ای نشده، اما گفته می گردد خودرو نقش قابل توجه و استراتژیکی در آن دارد و طرفین می خواهند سطح همکاری خود را در این صنعت عمیق تر و گسترده تر نمایند. بعضی حتی بر این باورند که در صورت نهایی شدن این همکاری، چین به شریک اصلی و استراتژیک خودروسازی ایران تبدیل خواهد شد و شاید دیگر جایی برای شرکت های اروپایی و برندهای معتبر آسیایی نباشد. به نظر می رسد این سناریو با پیش فرض اینکه دونالد ترامپ در قدرت می ماند و بیش از پیش بر ایران سخت می گیرد و برجام نیز احیا نمی گردد، مطرح شده، حال آنکه شکست وی در انتخابات، نوید تغییر شرایط را می دهد.

به اعتقاد کارشناسان، با رفتن ترامپ از کاخ سفید و انتقال قدرت به بایدن، احیای برجام قوت خواهد گرفت. بنابراین خودروسازی ایران علاوه بر چین، گزینه های همکاری دیگری را نیز خواهد داشت؛ هرچند البته بر سر کم و کیف این ماجرا، اختلاف نظرهایی وجود دارد. در حالت کلی اما یک سناریو این است که برجام چه احیا بگردد و چه نگردد، روابط خودرویی ایران و چین در صورت قطعی شدن همکاری 25 ساله دو کشور، متحول خواهد شد.

طبق این فرضیه اما اگر قرار بر ادامه تنش بین ایران و آمریکا باشد و چین و ایران نیز خاتمه سند همکاری جامع 25ساله خود را امضا نمایند، ممکن است خودروسازی کشور تقریبا به طور کامل به سمت چینی ها بچرخد. در این مورد فربد زاوه، کارشناس خودروی کشور می گوید: محتمل هست که در صورت نهایی شدن همکاری خودرویی ایران و چین، راه برای ورود دوباره شرکت هایی مانند پژو و رنو به ایران بسته گردد؛ زیرا اصل ماجرای قرارداد 25 ساله ایران و چین، نه به غرب است و این موضوع در خودروسازی هم متبلور خواهد بود.

غربی ها هم برمی گردند

اگرچه با مطرح شدن قرارداد همکاری 25ساله ایران و چین، بازگشت خودروسازان غربی به کشور در هاله ای از ابهام فرورفته بود، با این حال به نظر می رسد شکست ترامپ و پیروزی بایدن معادلات آینده خودروسازی ایران را تغییر داده است. اگر فرض را بر احیای برجام در دوران ریاست جمهوری بایدن بگذاریم، دو سناریوی کلی را می توان برای آینده خودروسازی کشور متصور شد.

در نگاه خوش بینانه، احیای برجام می تواند خودروسازان خارجی را دوباره به ایران بازگرداند که این موضوع فعالیت آینده چینی ها در صنعت خودروی کشور را به طور مستقیم تحت تاثیر قرار خواهد داد. طبعا خیلی فرق است بین وقتی که چینی ها شریک استراتژیک و غالب خودروسازی ایران باشند با زمانی که دیگر خودروسازان جهان هم در ایران حضور پیدا نمایند. در واقع اگر برجام احیا گردد و شرکای پیشین خودروسازی ایران بازگردند، بسیار بعید است آنها بتوانند به شریک اصلی صنعت خودروی کشور تبدیل شوند. البته این در حالی است که بعضی کارشناسان چندان به بازگشت یا همکاری عمیق شرکای خودروسازی ایران در صورت احیای برجام، امید ندارند. به اعتقاد آنها، اتفاقاتی که طی حدودا یک دهه گذشته مبنی بر تنش میان ایران و آمریکا و تحریم خودروسازی کشور اتفاق افتاده، ممکن است شرکت های خودروساز خارجی را برای بازگشت دچار تردید نموده باشد.

در واقع این امکان وجود دارد که حتی اگر برجام نیز احیا گردد، امثال رنو و پژو دیگر ریسک ننمایند و از بیم رخ دادن اتفاقاتی مشابه نقض برجام، میلی برای حضور گسترده و توام با سرمایه گذاری در ایران از خود نشان ندهند. در این مورد، زاوه معتقد است اتفاقات قبلی، خودروسازان خارجی را ترسانده و بعید است آنها این بار بدون کسب اطمینان از آینده سرمایه گذاری در ایران، بازگردند. وی با بیان اینکه تا مساله ایران و آمریکا حل نگردد، احتمالا خودروسازان خارجی به خصوص اروپایی ها دیگر در خصوص همکاری با خودروسازی کشور ریسک نخواهند کرد، می گوید: البته ممکن است همکاری هایی شکل بگیرد؛ ولی به احتمال زیاد در حد سی کی دی کاری و مونتاژ خواهد بود نه مشارکت هایی عمیق و استراتژیک. به گفته زاوه، به نظر می رسد خودروسازان خارجی در صورت بازگشت، به شکلی وارد همکاری با صنعت خودروی کشور خواهند شد که هر زمان و در صورت ایجاد تنش دوباره میان ایران و آمریکا، آماده رفتن باشند.

اظهارات این کارشناس اما در شرایطی است که خیلی ها نیز معتقدند احیای برجام زمینه را برای حضور دوباره خودروسازان خارجی در ایران فراهم خواهد نمود و آنها این فرصت را از دست نخواهند داد.

نکته بسیار مهمی که این دست از کارشناسان بر آن تاکید می نمایند، بازار خودروی ایران است؛ بازاری تشنه که می تواند انگیزه لازم و کافی بابت بهره بردن از آن را به خارجی ها بدهد. حتی این امکان نیز وجود دارد که در صورت تغییر سیاست های داخلی به ویژه در حوزه امنیت سرمایه گذاری و حمایت حاکمیت از مشارکت های خارجی، نه تنها شرکای قبلی برگردند و سرمایه گذاری نیز بنمایند، بلکه پای خودروسازان جدید نیز به کشور باز گردد.

در این مورد، حسن کریمی سنجری، کارشناس خودروی کشور به جهانی اقتصاد می گوید: اروپایی ها در بحث بازگشت به خودروسازی ایران در صورت احیای برجام، خیلی به این فکر نمی نمایند که در آینده چه اتفاقاتی خواهد افتاد، بلکه شرایط حال را در نظر می گیرند.

وی می افزاید: البته ممکن است میزان سرمایه گذاری و عمق قراردادهایی که پس از احیای برجام امضا می گردد، تحت تاثیر این ریسک (روابط آینده ایران و آمریکا و نقض دوباره برجام) باشد، اما اصل بازگشت آنها قطعی است. کریمی با بیان اینکه رفتار ترامپ در قبال برجام، یک استثنا بود و بعید است دوباره تکرار گردد، تاکید می نماید: دلیل اصلی اینکه برجام به عنوان یک معاهده بین المللی نقض شد، رفتار شخص ترامپ بود نه سیاست های کلی در آمریکا؛ بنابراین ممکن است این اتفاق دیگر تکرار نگردد و این موضوع را اروپایی ها هم می دانند. این کارشناس با تاکید بر اینکه با احیای برجام، حتما خودروسازان خارجی به ایران بازخواهندگشت، می گوید: البته رفتار ما در قبال آنها نیز تاثیر بسیار مهمی در کم و کیف قراردادهای احتمالی خواهد داشت؛ اگر این بار عجله نکنیم، می توانیم با چابک سازی و تجدیدنظر در سیاست های گذشته، قراردادهای محکم تری را با خودروسازان خارجی ببندیم.