تاکید بر جشن دریافت تفاوت ها در ادبیات
به گزارش مجله یگانه، یک پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان می گوید: جشن دریافت تفاوت هاست که می تواند ادبیات ما را زیباتر کند، چرا که وقتی صداهای مختلف در کنار هم قرار بگیرند، موجب لذت بخش ترشدن و زیباترشدن جهان متن می شوند.
از پروفایل ما وبلاگ حامد دیدن نمایید.
به گزارش خبرنگاران به نقل از روابط عمومی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، فرزانه آقاپور - مدرس دانشگاه و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان - در نشست مجازی این انجمن به مناسبت هفته کتاب که با موضوع زیبایی شناسی در ادبیات کودک و لذت خواندن برگزار شد، با اشاره به مباحث زیبایی شناسی در پیشینه ادبیات ایران اظهار کرد: گاهی ما اَشکال نامتعارفی از زیبایی را داریم که نادیده گرفته می شوند و اتفاقاً امروزه در ادبیات کودک این موضوع به وفور وجود دارد. اگر صداهای متعدد و متنوع داشته باشیم، حضور همه این انواع در کنار هم است که باعث بروز زیبایی می شود و مخاطب بر اساس تنوع نگاه، جنسیت، قومیت، دین و بسیاری موارد دیگر از هویت خودش و یافتن بخشی از وجود خودش در اثر لذت می برد.
او با تبیین این موضوع که مخاطب ممکن است بسته به حال خود و خوانده هایش، کارکرد متن و بسیاری موارد دیگر، هر لحظه چیزی را زیبا بداند که لحظه قبل از آن لذت نمی برده، اظهار کرد: متن ها هم تکنیک هایی دارند که می توانند منجر به ایجاد لذت بیشتر در مخاطب شوند. گاهی ادبیاتی ارائه می شود که می تواند تن به خوانش های مختلف دهد چرا که متن فرآیند خوانش بازی بین متن و مخاطب است. متنی که سپیدنویسی دارد، شکاف گویا برای مخاطب گذاشته است؛ مخاطب را در فرآیند خوانش شرکت می دهد، سکوت معنادار دارد و کننده آواهای مختلف است، می تواند موجب ایجاد لذت خوانش شود و این گونه نیست که بگوییم متن سکوت می کند و این مخاطب است که همه چیز را می سازد. در عین حال تا این متن توسط مخاطب خوانده نشود، ابتر است و حیات ندارد و نمی توان این را کتمان کرد که این دو موضوع رابطه متقابلی با یکدیگر دارند و جدایی ناپذیرند.
آقاپور درباره این که چرا گاهی توافق مخاطبان بر روی یک متن بیش از متون دیگر است، شرح داد: توازن و هماهنگی موجود در متن، توانمندی نویسنده، رعایت دموکراسی در متن، رام بودن زبان برای نویسنده و ساخت متون چندلایه در شاهکاردانستن یا لذت بردن بسیار از یک کار مؤثرند؛ اما ذانقه سازی در فضای عام، تریبون داشتن و فرهنگ مشترک مخاطبان از نکاتی است که در این میان از اثرگذاری ویژه ای برخوردار است.
او اِعمال قدرت از سوی نهادها و برگزارکنندگان جشنواره ها را در شهرت یک کتاب مؤثر دانست و گفت: در بسیاری موارد این افرادِ فعال در چرخه نشر هستند که در دیده شدن یک اثر دخالت دارند، در حالی که این مخاطب است که باید ذائقه خود را اعلام کند تا به آن توجه شود. به این ترتیب اگر اثری غیر از موارد قابل توجه ناشران نیز وجود داشته باشد امکان کنار رفتن و دیده نشدن آن وجود دارد.
او خوانش مخاطب، جمع خوانی و لذت خواندن را آموختنی دانست و اضافه کرد: درست است که بسیاری از این موارد فرمایشی نیست و درونی است، اما برای این که از خواندن بیشتر لذت ببریم، نیاز داریم که چگونگی آن را یاد بگیریم و به ویژه برای این که لذت یک متن را برای بچه ها بیشتر کنیم باید خوانش انتقادی را به آن ها یاد بدهیم تا سر و کله زدن با متن و دسترسی به لایه های مختلف آن را یاد بگیرند و خوانش های خودشان را از متن داشته باشند که این از سوی ما نادیده گرفته می شود.
عناصر زیبایی احساسات مخاطب را نشانه می گیرند
مریم جلالی - مدرس دانشگاه و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان - نیز در این گفت وگوی مجازی ضمن اشاره به همزمانی سنجش نسبت زیبایی با ادراک، هنگام پرداختن به زیبایی شناسی گفت: عناصر زیبایی پیش از هر چیز احساسات مخاطب را نشانه می گیرند و ما در ورود به این بحث با دو استراتژی متن و مخاطب روبه رو می شویم که به هم تنیده شده اند و جداکردن این دو مقوله موجب آسیب به حوزه ادبیات خواهد شد.
او وحدت و هماهنگی، تقارن، توازن، روشنی و تناسب را مشترکات عناصر زیبایی متن در ادبیات برشمرد و اضافه کرد: متن باید ایجاد چالش و مکالمه کرده و در مخاطب لذت سمعی و بصری ایجاد کند و همین درک زیبایی است که مخاطب را به این سمت سوق می دهد. ذوق و شهود و تأمل نظری از راه های درک زیبایی برای مخاطب است.
جلالی در خصوص این که آیا لذت آموختنی یا امری طبیعی است، شرح داد: یک متن حتی اگر عناصر سازنده زیبایی را در خود داشته باشد، تا خوانده نشود ابتر است تا این که با خوانش ها و دریافت های مختلف از منظر مخاطب مورد بررسی قرار گیرد. زیبایی فی نفسه مورد کتمان قرار نمی گیرد، بنابراین بحث زیبایی شناسی در فضای متن هم جایگاه خودش را دارد و زمانی به بلوغ می رسد که بتواند با مخاطب ارتباط ایجاد کند.
او گفت: آن قدر اهالی ادبیات بر زبان متمرکز شده اند که ما فکر می کنیم زیبایی یک متن وابسته به رعایت ادبیت یک متن است. ادبیات یک خط صاف و کشیده است که ادبیت دائم از آن فاصله می گیرد. مثلاً توصیف و تشبیه و سایر عناصر زیباساز ادبی وقتی سوار بر متن می شوند، فاصله ای بین متن اصلی ایجاد می کنند که آن فاصله ادبیت است.
او زیبایی شناسی را به طنابی معلق تشبیه و گفت: این طناب از یک سو به نویسنده، از یک سو به خود متن و از سوی دیگر به مخاطب وصل و مدام در حال حرکت است و به همین دلیل است که در این حوزه مبحث نسبیت مطرح می شود و در مواقعی خوانش مخاطب و لذت تقریبی او از این خواندن را مطرح می کند.
منبع: خبرگزاری ایسنا