علائم سکته مغزی چیست؟ - مجله یگانه

سکته مغزی زمانی رخ می دهد که جریان خون به سمت مغز متوقف یا کاهش یافته و در نتیجه اکسیژن و مواد مغذی به مغز نمی رسند؛ بنابراین در عرض چند دقیقه، سلول های مغزی به تدریج از بین خواهند رفت. سکته مغزی احتیاج به فوریت های پزشکی و رسیدگی سریع دارد؛ اقدامات اولیه می توانند میزان آسیب مغزی و عوارض آن را کاهش دهند.

علائم سکته مغزی چیست؟

اگر فکر می کنید که ممکن است دچار سکته مغزی شوید، حواس تان به این علائم و نشانه ها باشد. دقت کنید که چه زمانی این علائم آغاز شده اند، زیرا زمان می تواند بر روی درمان شما تاثیر گذارد:

مشکل تکلم و درک. ممکن است احساس گیجی نموده و کلمات را به صورت جویده جویده بیان کنید و یا صحبت های دیگران را متوجه نشوید.

فلج یا بی حسی صورت، دست یا پا. ممکن است به طور ناگهانی صورت، دست یا پایتان دچار بی حسی، ضعف یا فلج شوند. معمولا این اتفاق در یک طرف بدن روی می دهد. سعی کنید هم زمان هر دو دست خود را به بالای سر ببرید، اگر یکی از آن ها به پایین افتاد، احتمالا دچار سکته مغزی شده اید. همچنین ممکن است یک طرف دهان شما کج گردد.

مشکل بینایی. ممکن است به طور ناگهانی اشیاء را تار، سیاه و سفید و یا دوتایی ببینید.

سردرد. وجود سردرد ناگهانی و شدید که با استفراغ، سرگیجه یا عدم هوشیاری همراه است، می تواند از علائم سکته مغزی باشد.

مشکل راه رفتن. ممکن است در زمان راه رفتن تلو تلو خورده و یا تعادل خود را از دست بدهید.

علت و عوامل سکته مغزی

سکته مغزی ممکن است به خاطر انسداد یک شریان (سکته مغزی ایسکمیک) یا پاره شدن یک رگ خونی (سکته مغزی هموراژیک) ایجاد گردد. در بعضی از افراد ممکن است به طور موقت جریان خون به مغز (حمله ایسکمی گذرا یا TIA) متوقف شده که در این حالت آسیبی دائمی ایجاد نمی گردد.

سکته مغزی ایسکمیک

حدود 80 درصد سکته ها از نوع سکته مغزی ایسکمیک می باشند. این سکته زمانی روی می دهد که شریان های مغز تنگ یا مسدود شده و در نتیجه جریان خون به شدت کاهش می یابد. شایع ترین سکته های مغزی ایسکمیک عبارتند از:

• سکته مغزی ترومبوتیک: این سکته زمانی روی می دهد که یک لخته خون در یکی از شریان های خون رسان به مغز تشکیل گردد. لخته ممکن است به دلیل وجود رسوبات چربی موجود در شریان ها ایجاد شده و در نتیجه موجب کاهش جریان خون (تصلب شریان) می گردد.
• سکته مغزی آمبولیک: این سکته زمانی روی می دهد که یک لخته خون در خارج از مغز (معمولا در قلب) تشکیل شده و به وسیله جریان خون حرکت نموده تا وارد شریان های مغزی گردد. این نوع لخته خون را آمبولی می نامند.

سکته هموراژیک

سکته مغزی هموراژیک زمانی رخ می دهد که یک رگ خونی در مغز سوراخ یا پاره گردد. خونریزی مغزی می تواند ناشی از عوامل بسیاری باشد که شامل:

• فشار خون بالا
• مصرف بیش از حد دارو های ضد انعقاد خون
• آنوریسم: عظیم شدن یا بیرون زدگی دیواره سرخرگ در اثر ضعف دیواره سرخرگ

یکی دیگر از عوامل خونریزی که کمتر شایع است، در هم پیچیدگی غیر طبیعی عروق خونی متصل به شریان ها و ورید ها می باشد (ناهنجاری شریانی وریدی). انواع سکته مغزی هموراژیک عبارتند از:

خونریزی درون مغزی: در این خونریزی، رگ خون در مغز پاره و در اطراف بافت مغز پخش شده و به سلول های مغزی آسیب وارد می نماید. همچنین خون به سلول هایی که در ورای این پاره شدگی قرار دارند نیز نرسیده و به آن ها نیز آسیب وارد می گردد.

فشار خون بالا، رعشه، ناهنجاری های عروقی، استفاده از دارو های رقیق نماینده خون و دیگر شرایط نیز باعث ایجاد خونریزی درون مغزی می شوند.

خونریزی زیر عنکبوتیه (خونریزی ساب آراکنوئید): در این خونریزی، یک شریان در نزدیکی مغز پاره و در فضای بین سطح مغز و جمجمه پخش می گردد. ایجاد سردرد ناگهانی و شدید می تواند نشانه ای از این خونریزی باشد. خونریزی زیر عنکبوتیه معمولا ناشی از اتساع عروق بوده که پس از خونریزی، رگ های خونی دچار اسپاسم عروقی شده و در نتیجه به سلول های مغزی آسیب وارد خواهد شد.

حمله ایسکمی گذرا (TIA)

در این حمله که به آن سکته خفیف گفته می گردد، به طور موقت (معمولا کمتر از پنج دقیقه) جریان خون به مغز کاهش می یابد. این حمله شبیه به سکته مغزی ایسکمیک بوده و به خاطر ایجاد لخته در خون ایجاد می گردد، اما به بافت ها آسیبی دائمی نمی رساند. در هرصورت وجود چنین حمله ای به این معنی است که احتمالا یکی از رگ ها دچار گرفتگی شده و در صورت عدم مراقبت ممکن است منجر به سکته مغزی کامل گردد.

عوامل خطرزا در بروز سکته مغزی

عوامل بسیاری می توانند خطر سکته مغزی و حتی احتمال ابتلا به حمله قلبی را افزایش دهند. این عوامل که قابل درمان نیز می باشند عبارتند از:

عوامل خطرساز به علت سبک زندگی

• اضافه وزن یا چاقی
• عدم فعالیت فیزیکی
• مصرف بیش از حد الکل
• استفاده از مواد مخدر مانند کوکائین و متامفتامین

عوامل خطرساز پزشکی

• فشار خون بالاتر از 120/80 میلیمتر جیوه (mm Hg)
• سیگار کشیدن و یا در معرض دود سیگار بودن
• کلسترول بالا
• دیابت
• وقفه تنفسی در خواب
• بیماری های قلبی عروقی، از جمله نارسایی قلبی، عفونت قلب یا ضربان غیرطبیعی قلب
• داشتن سابقه خانوادگی در سکته های مغزی و قلبی

عوامل دیگر عبارتند از:

سن: افراد بالای 55 سال نسبت به افراد جوانتر بیشتر در معرض ابتلا به سکته مغزی می باشند.

جنسیت: مردان نسبت به زنان بیشتر در معرض ابتلا به سکته مغزی هستند.

هورمون ها: استفاده از قرص های ضد بارداری یا درمان های هورمونی که شامل استروژن می باشند.

عوارض جانبی

با توجه به مدت زمان عدم خون رسانی به مغز و ناحیه آسیب دیده، گاهی اوقات سکته مغزی می تواند باعث ایجاد ناتوانی های دائم یا موقت گردد. عوارض جانبی این شرایط عبارتند از:

فلج شدن یا از دست دادن توانایی کنترل بر حرکت عضلات. ممکن است یک طرف بدن فلج شده و یا نتوانید صورت یا بازوی خود را حرکت دهید. انجام فیزیوتراپی می تواند به بهبود این شرایط یاری کند.

عدم تکلم یا بلع. سکته مغزی ممکن است بر کنترل عضلات دهان و گلو تاثیر گذاشته و مبتلا به دیزارتیا (اختلال تکلم) یا دیسفاژی (اختلال بلع) شوید. همچنین ممکن است مبتلا به زبان پریشی شده که در این حالت در صحبت، خواندن یا نوشتن دچار مشکل می شوید. استفاده از گفتار درمانی به بهبود این شرایط یاری می نماید.

از دست دادن حافظه. بسیاری از افراد مبتلا به سکته مغزی، ممکن است به طور موقت یا دائم حافظه خود را از دست بدهند.

مسائل عاطفی. افراد مبتلا به سکته مغزی ممکن است در کنترل عواطف خود دچار مشکل شده و یا افسرده شوند.

درد: ممکن است در قسمت هایی از بدن که تحت تاثیر سکته مغزی قرار گرفته اند، احساس درد یا بی حسی ایجاد گردد. همچنین بعضی از افراد ممکن است پس از سکته، نسبت به تغییرات دما، به ویژه سرما حساس شوند. به این عارضه سندرم درد مرکزی گفته می گردد. این شرایط معمولا چند هفته پس از سکته مغزی ایجاد شده و ممکن است در طول زمان بهبود یابد.

تغییر در رفتار و توانایی مراقبت از خود. گاهی افراد مبتلا به سکته مغزی، منزوی شده یا رفتار های آنی و غریزی از خود نشان می دهند. در این شرایط ممکن است احتیاج به مراقبت های روزانه داشته باشند.

به طور کلی، موفقیت در درمان این عوارض در افراد مختلف، متفاوت می باشد.

راه های پیشگیری از سکته مغزی

برای پیشگیری از سکته مغزی باید با عوامل خطرزا آشنا بوده، به توصیه های پزشک توجه نموده و یک شیوه زندگی سالم را اتخاذ کنیم. اگر قبلا دچار سکته مغزی شده اید، این اقدامات می توانند از وقوع یک سکته دیگر جلوگیری نمایند.

به طور کلی، توصیه های شیوه زندگی سالم عبارتند از:

• کنترل فشار خون بالا. این یکی از مهم ترین کار هایی است که می توانید برای کاهش خطر سکته مغزی انجام دهید. ورزش، کنترل استرس، حفظ وزن و محدودیت در مصرف سدیم و الکل می توانند به حفظ تعادل فشار خون یاری نمایند. علاوه بر تغییر در شیوه زندگی، ممکن است پزشک برای درمان فشار خون بالا دارو هایی را نیز تجویز کند.
• کاهش میزان کلسترول و چربی اشباع شده در رژیم غذایی. کاهش مصرف کلسترول و چربی، باعث کاهش پلاک های خونی در شریان ها می شوند. علاوه بر تغذیه مناسب، می توانید از دارو های کاهش کلسترول نیز بهره ببرید.
• ترک مصرف دخانیات. سیگار خطر ابتلا به سکته مغزی را برای افراد سیگاری و کسانی که در معرض دود آن قرار می گیرند، افزیش می دهد.
• کنترل دیابت. شما می توانید دیابت را با رژیم غذایی، ورزش، کنترل وزن و دارو کنترل کنید.
• حفظ وزن سالم
• استفاده از میوه ها و سبزیجات. مصرف پنج وعده میوه یا سبزی در روز، احتمال خطر سکته مغزی را کاهش می دهد.
• ورزش منظم. ورزش های هوازی باعث کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی می شوند. ورزش می تواند فشار خون را کاهش داده، میزان لیپوپروتئین پرچگالی را افزایش داده و سلامت کلی عروق خونی و قلب را بهبود ببخشد. همچنین به کاهش وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس نیز یاری می نماید. 30 دقیقه فعالیت مثل پیاده روی، دویدن، شنا و دوچرخه سواری مفید می باشند.
• عدم مصرف الکل
• درمان وقفه تنفسی در خواب (OSA). این نوعی از اختلال بوده که در آن میزان اکسیژن به طور متناوب در طول شب کم می گردد. در این شرایط می توان در زمان خواب از دستگاه اکسیژن استفاده کرد.
• عدم مصرف مواد مخدر

دارو های پیشگیرانه

اگر قبلا دچار سکته مغزی شده اید، احتمالا پزشک برای کاهش ابتلا به یک سکته دیگر دارو هایی را تجویز خواهد نمود که شامل:

دارو های ضد پلاکت. پلاکت ها سلول هایی در خون بوده که باعث تشکیل لخته می شوند. دارو های ضد پلاکت باعث می شوند که چسبندگی این سلول ها کم تر شده و در نتیجه میزان تشکیل لخته کاهش پیدا کند. شایع ترین داروی ضد پلاکت، آسپرین می باشد که میزان مصرف آن را باید پزشک معین کند.

همچنین پزشک ممکن است داروی Aggrenox، که ترکیبی از دو داروی آسپرین و دی پیریدامول می باشد را تجویز کند. دارو های دیگری نیز مانند کلوپیدوگرل نیز مورد استفاده قرار می گیرند.

دارو های ضد انعقادی. این دارو ها مانند هپارین و وارفارین، باعث کاهش لخته شدن خون می شوند. تاثیر هپارین سریع بوده و برای کوتاه مدت از آن استفاده می گردد. درحالی که وارفارین برای مصرف طولانی مدت تجویز می گردد. وارفارین نوعی رقیق نماینده قوی بوده که حتما باید به میزان تجویز شده مصرف گردد.

منبع: www.mayoclinic.org