نجات یوز پلنگ ایرانی از پرتگاه انقراض در دقیقه 90!
به گزارش مجله یگانه، معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: فرصت بسیار کمی برای نجات یوزپلنگ از پرتگاه انقراض داریم و به نظر نمی رسد بیش از 4 تا 5 سال برای حفظ این گونه ارزشمند وقت داشته باشیم.
خبرنگاران:به گزارش تسنیم، حسن اکبری؛ معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره اقدامات اجرا شده برای احیای طعمه های یوزپلنگ ایرانی در زیستگاه گفت: از حدود دو سال پیش موضوع ایجاد شبکه ای از زیستگاه ها برای تقویت حفاظت یوزپلنگ آسیایی در زیستگاه های طبیعی شروع شد.
وی ادامه داد: با وجود آنکه مجموعه حفاظتی توران، وسعت زیادی (حدود یک میلیون و 400 هزار هکتار) دارد، تنها بخش تقریباً کوچکی از آن عاری از دام بوده که حقوق عرفی آن خریداری شده و به عنوان هسته مرکزی هم دارای امنیت است و هم تعارض بسیار اندکی در آن وجود دارد. لذا این بخش می تواند به عنوان یک هسته مرکزی، پویایی زادآوری یوز را حمایت کند.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست بیان نمود: یوزهایی که متولد می شوند، احتیاج به زیستگاه های متعددی دارند که به صورت یک شبکه امکان اتصال به هم را داشته باشند و قلمروهای تازه را تشکیل بدهند تا بقای یوز تضمین گردد و در غیر این صورت، در یک محدوده 100 الی 200 هزار هکتاریِ امن قرار نیست یوزپلنگ بقاء پیدا کند.
اکبری اظهار داشت: البته این نکته هم ناگفته نماند که در همین محدوده 100 الی 200 هزار هکتاری هم که امن و عاری از تعارض شده، تراکم طعمه بالا نیست چرا که ما در کل مجموعه توران چیزی حدود 2500 راس طعمه با جثه میانه داریم که نزدیک به هزار راس آن کل و بز بوده که در زیستگاه های کوهستانی زیست می نمایند و خارج از زیستگاه هایی هستند که یوز می تواند به آن دسترسی داشته باشد و باید آنها را به عنوان طعمه پلنگ در منطقه توران در نظر گرفت.
وی افزود: تعداد 1500 راس طعمه به جای مانده نیز در عرصه بسیار وسیعی پراکنده اند و بنابراین تراکم طعمه بسیار پایین بوده و یوزها به ویژه یوزهای مادر برای سیر کردن خود و توله هایشان تلاش زیادی را متحمل می شوند. به طور قطع این تعداد طعمه به علاوه تعدادی خرگوش در یک محدوده وسیع، به هیچ وجه بقاء یوزپلنگ را تضمین نمی نماید.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست توضیح داد: با توجه به این شرایط، برای تقویت حفاظت از یوز و ایجاد شبکه زیستگاهی، ابتدا نگاه به خود توران و بعد زیستگاه های اطراف توران بود. در شرق توران منطقه حفاظت شده لاغری را داریم که از سال ها پیش به علت عدم وجود نیروی کافی و تعداد بالای منطقه ها حفاظت شده خراسان رضوی، حفاظت آن تقریباً دچار اختلال شده است و همین باعث شده هیچ گونه طعمه دشتی در آن وجود نداشته باشد.
اکبری افزود: در ادامه آن منطقه درونه است که زیستگاه های آن به وسیله تعداد محدودی محیط بان حفاظت می گردد. بنابراین در این دو منطقه، امنیت و طعمه کافی برای اینکه یوز بتواند به عنوان یک قلمرو تازه از آنها استفاده کند وجود ندارد. کمی بالاتر از آن، منطقه حفاظت شده پروند وجود دارد که منطقه با استعدادی است اما باز با مشکل کمبود شدید نیرو روبرو است. جمعیت آهو در زیستگاه های دشتی این منطقه بسیار کم است و دام هم در این منطقه وجود دارد.
وی شرح داد: در شمال توران منطقه آزاد پل ابریشم واقع شده است که مابین سه زیستگاه حفاظت شده توران، میاندشت و خوش ییلاق است. در مجموعه توران و میاندشت حداقل امنیت برقرار و شرایط طعمه ها هم نسبتاً خوب است اما در خوش ییلاق شرایط ضعیف تر بوده و تعداد دام زیاد است و شرایط طعمه به ویژه طعمه های دشتی چندان خوب نیست.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: محدوده ای بالغ بر 400 هزار هکتار به نام پل ابریشم فیمابین این سه منطقه وجود دارد که منطقه ای بسیار حائز اهمیت برای یوز بوده و بسیاری از مشاهدات یک سال گذشته یوزپلنگ در این محدوده اتفاق بوده است و سال قبل زادآوری یوزپلنگ نیز در همین منطقه ثبت شد.
اکبری با بیان اینکه حفاظت از این منطقه، تامین امنیت آن و بعلاوه تقویت طعمه در آن بسیار مهم است، تأکید کرد: تعدادی قوچ و میش در قسمت های تپه ماهوری این عرصه وجود دارد اما طعمه های دشتی آن اندک و ناچیز است. هرچند با وجود همین شرایط توانسته است در فصلی از سال پذیرای بخشی از یوزهای توران باشد. لذا با توجه به اهمیت این منطقه برای یوز ضروریست که به تقویت آن پرداخته گردد تا بتواند به عنوان یک قلمرو تازه مورد انتخاب یوزها قرار گیرد.
وی ادامه داد: در غرب توران نیز زیستگاه های آزاد بسیار خوب و ارزشمند تپه ماهوری وجود دارد که از طرود به سمت غرب ادامه پیدا نموده از جاده جندق عبور می نماید و تا زیستگاه های چاه شیرین واقع در جنوب سمنان ادامه دارد. متأسفانه در این منطقه ها حائز اهمیت به علت کمبود نیرو و عدم گشت و کنترل کافی، جمعیت طعمه نیز در آن کاهش یافته است. بنابراین در اطراف مجموعه توران دچار ناامنی زیستگاه و کمبود طعمه هستیم و باید برای آن راه حلی اندیشیده می شد. داخل توران نیز تعداد طعمه ها به حدی نیست که بتواند چند قلمرو مناسب را پشتیبانی کند.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: با این وجود در توران شرایط زادآوری یوزها خوب است اما طی سال های گذشته، توله یوزهای متولد شده در توران به تدریج به همراه مادر از مجموعه توران خارج شده و تعداد بسیار اندکی از آنها بازگشت داشته اند و غالباً برای انتخاب لکه های زیستگاهی مناسب که قلمروی مناسبی برای مادر یا توله های بالغ باشند با مسائل جدی روبرو بوده اند. بنابراین اولویت اول ما تامین امنیت و تقویت طعمه در داخل بخش هایی از زیستگاه های توران است که این امکان در آن وجود دارد و اولویت مهم بعدی فراهم کردن امنیت و تقویت طعمه در زیستگاه های اطراف این مجموعه است.
اکبری گفت: برای انجام این مهم با استفاده از فرآیندهای طبیعی (تقویت حفاظت در میان مدت برای احیاء طعمه ها به شکل طبیعی) وقت کافی وجود ندارد و با توجه به ضعیف بودن جمعیت پایه یوز، تعداد محدود خانواده ها، محدودیت تعداد یوزهای نر و و ضعف ژنتیکی ناشی از درون آمیزی و همین طور با توجه به وجود خطرات طبیعی و انسانی از جمله تصادفات جاده ای که همه و همه به تهدید هر چه بیشتر و شدیدتر این گونه دامن می زند، فرصت بسیار کمی برای نجات این گونه از پرتگاه انقراض داریم و به نظر نمی رسد بیش از 4 تا 5 سال برای حفظ این گونه ارزشمند وقت داشته باشیم.
وی ادامه داد: از این رو، برای افزایش طعمه در زیستگاه ،از یک طرف قرار شد برنامه های تکثیر نیمه طبیعی آهو و قوچ و میش تحت نظارت کامل سازمان اجرا شوند و مولدین آنها با نسبت تعریف شده در قالب تفاهم نامه ای با مشارکت بخش خصوصی در زیستگاه های اطراف رها سازی شوند و مشارکت نماینده به وسیله تامین نیروی حفاظتی با همکاری محیط بانان این محدوده ها را حفاظت نمایند تا هرچه سریعتر جمعیت طعمه احیا گردد.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست بیان نمود: در بازدیدهای کارشناسی از جنوب شرقی توران شرایط زیستگاهی مناسب ارزیابی شد و آگاه شدیم که مرتع دار اصلی منطقه که مرتع وسیعی دارد، تمایل به همکاری و مشارکت با سازمان در حفاظت و احیای طعمه های یوز نیز دارد. در این خصوص پیشنهادات جمع بندی و در کمیته های تخصصی مورد بحث و آنالیز نهاده شد و معین شد درمنتهی الیه جنوب شرقی توران (اطراف چشمه کرباسی) تپه ماهورهایی وجود دارد که کاملاً خالی از طعمه شدند.
اکبری ادامه داد: همینطور دشت جنوب شرقی توران که ادامه آن منتهی به دشت های منطقه حفاظت شده لاغری می گردد، فاقد آهو بوده یا تعداد آهو در آن ناچیز شده است. لذا با توجه به این که دامدار اصلی منطقه این فرد بود، حاضر شد در راستای حفاظت از یوز، تعداد دام و تعداد سگ های گله را کاهش دهد. بنابراین تفاهم نامه ای با ایشان امضا شد و تصمیم بر این شد که امکان انتقال تعدادی قوچ و میش به محدوده چشمه کرباسی در منتهی الیه جنوب شرقی توران فراهم گردد تا پس از طی دوره قرنطینه و کاهش استرس به طبیعت رها شوند.
وی ادامه داد: علاوه برآن مقرر شد تعدادی آهو و قوچ و میش در مستثنیات مزرعه وی که در داخل منطقه حفاظت شده توران و در منتهی الیه مرز جنوب شرقی توران واقع شده است در قالب یک پروژه مشارکتی و با هزینه های طرف مشارکت نماینده و تحت نظارت کامل محیط زیست به صورت کاملاً نیمه وحشی تکثیر شده و بخشی از موالید آنها در زیستگاه های فاقد طعمه یا کم طعمه در جنوب شرقی توران رهاسازی شده و تحت حفاظت قرار گیرند.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست بیان نمود: مرتع دار مشارکت نماینده همکاری خوبی داشته و تقویت حفاظت و بر قراری امنیت را از مدتی قبل شروع نموده است اما برای انتخاب محل زنده گیری، شرایط، تعداد و تیم زنده گیری مناسب و دارای تجربه های پیروز، مدتی زمان برد.
اکبری توضیح داد: از آنجا که علاوه بر زیستگاه های حاشیه ای توران بخش هایی از زیستگاه های جنوب شرقی توران در داخل منطقه هم به علت وسعت زیاد منطقه و کمبود نیرو، مورد گشت و کنترل قرار نگرفته و تقریباً از طعمه خالی شده بود. لذا تصمیم بر این شد که اقدامات عاجل برای تامین امنیت و تقویت طعمه در این محدوده ها انجام گردد و مشارکت نماینده حاضر شد به وسیله تامین نیروهای حفاظتی در موضوع حفاظت از این زیستگاه ها هم مشارکت کند. این مسئله در کمیته های تخصصی مورد بحث نهاده شد و چکش کاری شد.
وی ادامه داد: برای تامین طعمه با گروه های کارشناسی خارج سازمان صحبت شد و برای تامین آهو از استان های همجوار باید یاری گرفت چون توران تعداد آهوی چندانی ندارد. برای قوچ و میش چون شهرستان شاهرود در منطقه تپال جمعیت قوچ و میش مناسبی دارد و به منطقه هدف نزدیک است، در اولویت اول نهاده شد. هرچند در ابتدا قرار بود قوچ و میش از منطقه ها آزاد یکی از استان های همجوار تامین گردد اما با مشورت هایی که صورت گرفت، متخصصین ژنتیک این اقدام را احتیاجمند آنالیز اعلام کردند.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تأکید کرد: ناگفته نماند همزمان برای شمال توران نیز اقداماتی را شروع نموده ایم که امیدواریم بتوانیم در این محدوده نیز احیای جمعیت طعمه ها را در شمال شرق و مرکز منطقه و بعلاوه در منطقه پل ابریشم داشته باشیم.
اکبری اظهار داشت: بنابراین توجه به این نکته مهم است که در مجموعه توران و زیستگاه های اطراف آن، هرگونه نقل و انتقال و یا تفاهم نامه ای که سازمان منعقد کند، هدف اصلی و مهم آن تقویت طعمه های یوزپلنگ و تامین امنیت زیستگاه های آن در منطقه است و با توجه به شرایط بحرانی یوزپلنگ، هرگونه تاخیر در تقویت حفاظت از زیستگاه های همجوار توران و یا تقویت طعمه های آن، امید به نجات این گونه از ورطه انقراض را به شدت کاهش می دهد.
وی در خاتمه تأکید کرد: قطعاً اولویت سازمان در مجموعه توران و اطراف آن، احیا گونه هایی نظیر قوچ و میش و یا پاسخگویی به درخواست هایی مانند تکثیر و پرورش حیات وحش در اسارت نیست، بلکه هدف اصلی تمام تصمیمات و اقدامات سازمان در این منطقه ابتدا یاری به نجات یوزپلنگ است.
منبع: توریسم آنلاین