راهنمای تشخیص و درمان اختلال شخصیت وابسته (DPD) - مجله یگانه

• همه چیز درباره اختلال بیش فعالی (ADHD) در بزرگسالان

افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته به شدت درباره توانایی ها و مهارت های خود شک دارند و همین مسأله احساس درماندگی و ناتوانی را در آن ها پرورش می دهد. ترس آن ها از رها شدن زیاد است و ممکن است کسی که به اختلال شخصیت وابسته دچار است، درباره توانایی خود در انجام بعضی از کارها دروغ بگوید و اعلام ناتوانی بکند تا یکی از نزدیکان خود را وادار به انجام این کار برای خود کند. این کار با این ذهنیت صورت می پذیرد که آن ها نمی توانند بدون حضور شخص مقابل آن کار را به انجام برسانند و همین مسأله می تواند مانع از ترک شدن توسط آن فرد گردد.

اختلال شخصیت وابسته یکی از مسائل حوزه سلامت روان است که مبتلایان به آن احتیاج بیش از حدی به مراقبت و حمایت از سوی دیگران از خود نشان می دهند و در نتیجه رفتارهایشان احتیاجمندانه و مطیعانه است. این اختلال به عنوان یک اختلال شخصیت دسته C طبقه بندی می گردد، این دسته همچنین شامل اختلال شخصیت اجتنابی و وسواس اجباری هم هست. وجه مشترک اختلالات شخصیت دسته C سطح بالای اضطراب در همگی آن ها است. درباره فردی با اختلال شخصیت وابسته، احساس تنهایی و درماندگی منشأ اصلی این احساس اضطراب محسوب می گردد.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته معمولا در اوایل دوره بزرگسالی تغییراتی را در رفتار خود تجربه نمایند. آن ها نسبت به بیشتر موقعیت ها نگرشی بدبینانه پیدا نموده و در انجام کارها به مهارت ها و توانایی های خود شک می نمایند. بسیاری از مبتلایان حتی پس از ابراز عقیده خود را احمق می نامند.

در این مقاله از خبرنگاران مگ، ما با آنالیز علل، علائم و گزینه های درمانی موجود، اختلال شخصیت وابسته را به طور کامل آنالیز خواهیم کرد.

زندگی با اختلال شخصیت وابسته

زندگی با اختلال شخصیت وابسته می تواند برای خود فرد، خانواده و دوستانش سخت باشد. مهم ترین ویژگی افرادی که به اختلال شخصیت وابسته مبتلا هستند، احساس ترس از جدایی (از شریک زندگی یا مراقب) است تا حدی که اگر رابطه ای به سرانجام برسد، تقریبا بلافاصله سعی می نمایند رابطه جدیدی را شروع نمایند تا خلا را پر کند. آن ها ترجیح می دهند که با هر کسی باشند ولی تنها نباشند.

علاوه بر این، تصمیمات روزمره مانند انتخاب لباس برای این افراد بسیار دلهره آور به نظر می رسد و مبتلایان برای تصمیم گیری های خود دائما به دنبال کسب تأیید و اطمینان از سوی دیگران هستند و به تنهایی قادر به تصمیم گیری نیستند. هر چه اعتماد به نفس فرد پایین تر باشد، این ناتوانی در تصمیم گیری بیشتر تقویت می گردد. اگرچه فردی که به اختلال شخصیت وابسته مبتلا است ممکن است بلند پرواز باشد و آرزوهای زیادی را در سر بپروراند، اما به دلیل اعتماد به نفس پایین و نداشتن خودباوری، به ندرت دست به کارهای خلاقانه زده یا پروژه ای تازه را شروع می نماید.

بزرگسالان مبتلا به این اختلال معمولا به اتخاذ تصمیمات اساسی درباره مسائل کاری، محل زندگی، انتخاب ماشین و چیزهایی از این دست به شدت به همسر یا والدین خود وابستگی دارند و باید در همه این شرایط تأیید این افراد را کسب بنمایند. بچه ها و نوجوانانی که علائم اختلال شخصیت وابسته را از خود نشان می دهند، معمولا برای تصمیم گیری درباره انتخاب دوستان، انتخاب لباس، انتخاب مدرسه یا دانشگاه و چیزهایی از این قبیل از والدین خود یاری می گیرند و حتما تأییدیه والدین خود را کسب می نمایند.

برای این افراد مخالفت با کسانی که به آن ها وابسته هستند و افرادی که با آن ها گفت وگو می نمایند بسیار سخت است. معمولا آن ها حتی اگر فکر نمایند که طرف مقابل اشتباه می نماید، باز هم با تصمیمات او همراهی می نمایند زیرا می ترسند که رابطه نزدیک خود را با آن شخص از دست بدهند.

• همه چیز درباره مشاوره روان شناختی غیر حضوری و درمان آنلاین

متأسفانه افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته اگر کارهایشان منجر دریافت مراقبت و حمایت از سوی دیگران نگردد، ممکن است وظایف و کارهای ناخوشایندی را برای جلب نظر طرف مقابل انجام دهند. برای تشخیص این بیماری، درک علائم اختلال شخصیت وابسته می تواند به شما یاری کند.

نشانه های اختلال شخصیت وابسته

بیشتر افراد بعضی از نشانه های شخصیت وابسته را در رفتار خود نشان می دهند. این مسأله بدان معناست که حتی وقتی تعدادی از این صفات در رفتار شخصی دیده شد، لزوما به معنای ابتلای او به این اختلال نیست. با توجه به این نکته، در اینجا تعدادی از ویژگی هایی که افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته از خود نشان می دهند، آورده شده است؛

• وابستگی - یاری دریافت از فرد دیگر در تصمیم گیری ها، مسایل عاطفی و امرار معاش.
• سیاه نمایی احساسی - کوشش برای کنترل رفتار افراد دیگر با استفاده از تهدید و مجازات.
• ترس از طرد شدن - احساس و اعتقادی بی پایه و اساس مبنی بر اینکه هر لحظه خطر طرد شدن و جایگزینی شما با فرد دیگری از سوی شریک عاطفیتان وجود دارد.
• عزت نفس پایین - ارزیابی پایین از ارزش توانایی ها و قابلیت های خود.
• تقلید کاری - تقلید از رفتار، ویژگی ها یا صفات دیگران.
• فرافکنی - نسبت دادن احساسات به شخص دیگر، با اعتقاد بر این که او هم همان احساسات را دارد.
• نفرت از خود - متنفر بودن از خود به لحاظ جسمی یا رفتاری.
• پیگیری - پیگیری و تعقیب مجازی بیش از حد درباره فردی که تمایل چندانی به دیدار یا رابطه با او را ندارد.
• آزمایش روابط - افراد را مجبور می نمایند که بارها تعهد و عشق خود را در یک رابطه نشان دهند.
• سرقت - این موضوع لزوما به سرقت اشیا اشاره ندارد، ممکن است شامل آنالیز مخفیانه گوشی یکی از نزدیکان باشد یا حتی برداشتن اشیا بدون اجازه.

دلایل بروز

علت اصلی این اختلال شخصیت هنوز ناشناخته است اما محققان بر این باورند که این اختلال می تواند به خاطر ترکیبی پیچیده از عوامل ژنتیکی، اجتماعی، بیولوژیکی و روانی بروز پیدا کند. از این تئوری به عنوان مدل جسمانی روان شناختی اجتماعی یاد می گردد.

• عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی - در صورت ابتلای یک فرد احتمال انتقال این اختلال به نسل بعدی افزایش یابد.
• عوامل اجتماعی - نحوه تعامل فرد با افراد اطرافش در مراحل اولیه رشد بر شکل گیری این اختلال تأثیرگذار است.
• عوامل روان شناختی - این مسأله که فرد در سال های اولیه زندگیش می آموزد چگونه استرس، خلق و خوی و رشد شخصیت خود را مدیریت و تنظیم کند و همچنین تأثیر محیطی که فرد در آن رشد می نماید بر بروز این اختلال تأثیرگذار است.

علائم و تشخیص

اختلال شخصیت وابسته در کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری انجمن روان پزشکان آمریکا (DSM) به عنوان یک اختلال شخصیت دسته C ذکر شده است. علائم آن حول محور این مفهوم است که فرد مبتلا برای گذران زندگی روزمره احتیاج دارد تا به دیگران وابسته باشد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت معمولا علائم زیر را دارند؛

• تصمیم گیری بدون مشارکت و هدایت دیگران برایشان سخت است.
• به ندرت اختلاف نظر خود را بیان می نمایند حتی اگر فکر نمایند که صحبت یا رفتار طرف مقابل اشتباه است.
• از دیگران می خواهند که درباره مسائل مهم زندگی برای آن ها تصمیم گیری نمایند.
• به دلیل نداشتن اعتماد به نفس و خودباوری دست به فعالیت ها یا کارهای جدید نمی زنند.
• برای جلب حمایت دیگران از راستا خود خارج می شوند.
• وقتی تنها هستند احساس ناراحتی و درماندگی می نمایند.
• به سرعت پس از سرانجام رابطه قبلی، رابطه جدیدی را شروع می نمایند.
• ترس مستمر از اینکه در نهایت تنها خواهند ماند.
• در مقابل نقدها بسیار آسیب پذیرند.

برای تأیید تشخیص این اختلال فرد باید حداقل پنج معیار از هشت معیاری که در کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری انجمن روان پزشکان آمریکا ذکر شده است را دارا باشد. بسیاری از افراد فقط چند علامت از این علائم را از خود بروز می دهند و تشخیص آن را سخت می نمایند.

تشخیص این اختلال شخصیت دسته C معمولا در اوایل بزرگسالی اتفاق می افتد زیرا در این سن بیشتر اختلالات شخصیتی پس از گذشت چندین سال الگوهای رفتاری پایداری از خود نشان می دهند و قابلیت تشخیص پیدا می نمایند. به دلیل تغییرات رفتاری مداوم در دوره نوجوانی که ناشی از رشد است، تشخیص این اختلال در دوران کودکی یا در دوران نوجوانی اتفاقی نادر است. اگر این بیماری قبل از 18 سالگی تشخیص داده گردد، این بدان معنی است که علائم باید بیش از یک سال وجود داشته باشند.

هنگام تشخیص اختلال شخصیت وابسته، باید به عوامل فرهنگی و سن هم توجه گردد. در بعضی از آداب و رسوم فرهنگی رفتار مطیعانه یا وابسته نسبت به جنس مخالف یا مقامات و چهره های برجسته امری عادی تلقی می گردد، که ممکن است با علائم اختلال شخصیت وابسته اشتباه گرفته گردد. بنابراین وقتی معیارها درباره یک شخص به حد نساب می رسد و فرد خارج از هنجارهای فرهنگی خود قرار گرفته، در این صورت می توان گفت که تشخیص درستی اجرا شده است.

اختلال شخصیت وابسته دارای ویژگی های مشترکی با سایر اختلالات شخصیتی است که البته با افزایش سن از شدت این علائم کاسته می گردد.

چه موقع باید به دنبال درمان اختلال شخصیت وابسته باشیم؟

همان طور که قبلا گفته شد، اوایل دوره بزرگسالی زمانی است که بیشتر نمونه ها اختلال شخصیت وابسته تشخیص داده می گردد. اما متخصصان اتفاق نظر دارند که همانند سایر اختلالات شخصیتی، هر چه تشخیص این بیماری زودتر صورت بگیرد کیفیت و شانس درمان آن بالاتر می رود. اگر علائم اختلال شخصیت وابسته را در خود مشاهده کردید اما مطمئن نیستید که واجد شرایط تشخیص کامل این اختلال هستید یا خیر، باز هم باید از یک مشاور روان شناس یا روان درمانگر یاری بگیرید. در صورت وجود این اختلال و درمان نکردن آن، عوارض زیادی از جمله آنچه در ادامه آورده شده است، می تواند برای شما ایجاد گردد؛

• ایجاد سایر اختلالات اضطرابی مانند اختلال شخصیت اجتنابی، وسواس اجباری و اختلال هراسی
• افسردگی
• سوء مصرف مواد
• ترس های مرضی و فوبیا

یاری دریافت در زمینه اختلال شخصیت وابسته و شروع زود هنگام درمان می تواند از بروز این عوارض جلوگیری کند. اگر نگران هستید که ممکن است به اختلال شخصیت وابسته مبتلا باشید، ممکن است در خصوص مراجعه به مشاور یا روان درمانگر کمی احساس اضطراب کنید و آن هم به این خاطر است که احساس می کنید اگر درباره روابط شخصیتان با کسی حرفی بزنید به این روابط لطمه وارد می کنید. سعی کنید به خاطر این مسأله نگران نباشید. تشخیص این موضوع که با مسئله ای روبه رو هستید اولین قدم در راه بهبودی است. درباره نگرانی های خود با یک روان شناس یا روان درمانگر صحبت کنید، آن ها به شما یاری می نمایند تا درمان متناسب با مشکل خود را پیدا کنید.

درمان اختلال شخصیت وابسته

روش مشاوره به عنوان یک درمان مؤثر برای درمان اختلال شخصیت وابسته شناخته می گردد و روینمودهای استفاده شده در این روش شامل درمان شناختی رفتاری و درمان بین فردی است، بسته به اینکه کدام روش برای فرد مبتلا بهتر است. اگرچه به نظر می رسد افرادی که از این اختلال شخصیت رنج می برند با بیشتر روش ها و راه حلهای درمانی سازگار هستند، اما این انطباق بیش از حد ممکن است خود نشانه ای از این اختلال باشد. در نتیجه، درمان مبتلایان ممکن است سختتر از تصور درمانگر اولیه باشد.

• 8 راه حل برای رسیدن به آرامش ذهنی پس از یک روز پر مشغله

در زیر بعضی از متداول ترین روش های روان درمانی برای یاری به درمان اختلال شخصیت وابسته آمده است.

رفتار درمانی شناختی (CBT)

رفتار درمانی شناختی در پی تغییر نحوه تفکر (شناخت) و رفتار بیمار برای درمان اختلالات شخصیت اوست. یک درمانگر الگوهای فکری منفی را تجزیه و تحلیل می نماید و درباره اینکه چگونه آن ها بر زندگی روزمره فرد تأثیر می گذارند با بیمار بحث می نماید و سعی می نماید آن ها را الگوهای فکری بهتری جایگزین کند. درباره رویکرد رفتاری، درمانگر رفتارهای آسیب رسان را آنالیز می نماید و به بیمار یاری می نماید تا علت وقوع آن را درک کند و از همه مهم تر شخص را هدایت می نماید که چگونه می تواند آن ها را تغییر دهد.

روان درمانی ِروان پویایی

روان پویایی روشی است مبتنی بر این باور که الگوهای رفتاری بزرگسالان با تجربیات منفی دوران کودکی مرتبط است. این تجربیات دوران کودکی الگوی اعتقادی را ایجاد می نماید که در طول زندگی بزرگسالی با فرد باقی می ماند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته می توانند از جلسات روان درمانی روان پویایی گروهی و فردی بهره مند شوند.

درمان بین فردی

درمان بین فردی بر این مسأله متمرکز است که چگونه مسائل مرتبط با بهداشت روان می تواند بر روابط فرد تأثیر بگذارد. پس از انجام یک ارزیابی اولیه در جلسات ابتدایی، مسایل بین فردی توسط درمانگر شناسایی و به ترتیب اهمیت رتبه بندی می شوند. سپس هدف ایجاد مجموعه ای از تغییرات لازم و نحوه اجرای آن ها در زندگی روزمره خواهد بود. این نوع درمان برای افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت وابسته هستند از همه مناسب تر است، زیرا درمانی بسیار هدفمند است و معمولا بین 12 تا 16 جلسه طول می کشد.

گروه درمانی

گروه درمانی می تواند برای افرادی که در روابط اجتماعی خود مشکل دارند و فاقد مهارت تصمیم گیری هستند یا نمی توانند قاطعیت خود را در مواقع لزوم ابراز نمایند، مفید باشد. پویایی گروه می تواند برای برجسته سازی و درمان احساس ناامنی افراد مؤثرتر از یک جلسه یک نفره باشد. در گروه افراد تشویق می شوند که درباره مسائل خود با افراد دیگر که شرایط مشابه دارند گفت وگو نمایند.

منبع: Counselling Directory