انتظار 15ساله لایحه حمایت از حقوق بیماران روان ، سوگ پیچیده در خانواده فوتی های کرونا - مجله یگانه

علی اسدی در گفت وگو با خبرنگاران، با بیان اینکه روز جهانی سلامت روان از سوی سازمان جهانی بهداشت 10 اکتبر مصادف با 18 مهرماه اعلام شده است و شعار جهانی سال جاری این روز مراقبت سلامت روان برای همه، بیایید آن را به واقعیت تبدیل کنیم معین شده است، گفت: فدراسیون جهانی سلامت روان هم شعار سلامت روان در جهانی نابرابر را انتخاب نموده است. یکی از تاکیدات فدراسیون بر این شعار به این علت است که به علت آسیب ها و فشارهای مالی و اجتماعی، شکاف طبقانی ناشی از جنگ، کووید19 و... به وجود آمده است که این نابرابری می تواند بر سلامت عمومی جامعه تاثیرگذار باشد. بنابراین این شعار تاکید دارد که اگر قرار است به سلامت روان توجه گردد این امر باید مورد توجه دولتمردان و سیاست مداران قرار گیرد تا برای ارتقای سلامت روان عمومی کوشش نمایند. نمی توان در جهانی که برابری نسبی وجود ندارد، در پی برقراری سلامت روان بود؛ پس موضوعات مالی و اجتماعی محور اصلی این پیغام است.

وی اضافه کرد: در ایران هم خیلی پیش از آنکه سازمان جهانی بهداشت روزی را به سلامت روان اختصاص دهد، به این امر توجه نموده بودیم. در واقع از سال 1367 که ادغام خدمات سلامت روان در نظام PHC مطرح شد، هفته ای تحت اسم هفته سلامت روان داشتیم.

روزشمار هفته سلامت روان

اسدی به روزشمار هفته سلامت روان سال جاری اشاره نمود و اضافه کرد: یکشنبه 18 مهرماه تحت اسم نقش سیاست گذاران در دسترسی عادلانه به خدمات سلامت روان است. دوشنبه 19 مهرماه به علت تاثیرات تحریم ها و همزمانی آن با کووید19 با اسم نقش تحریم ها در نابرابری سلامت روان در پاندمی کرونا نام گذاری شده است. سه شنبه 20 مهرماه هم به علت ماهیت دو سویه خدمات سلامت روان، با اسم رابطه منصفانه ارائه دهندگان خدمات سلامت روانی با خدمت گیرندگان نام گذاری شده است.

وی در ادامه بیان نمود: چهارشنبه 21 مهرماه به اسم تاثیر انگ بر نابرابری خدمات سلامت روان در جامعه نامگذاری شده است زیرا یکی از موانع مهم عدم مراجعه مردم برای دریافت خدمات روانپزشکی، بحث انگ است که به دلایل فرهنگی و باورهای غلط جامعه ما بعضی مردم مراجعه به روانپزشک را نوعی انگ اجتماعی می دانند که مانعی در دریافت خدمت می گردد. پنج شنبه 22 مهرماه هم با اسم ضروریت توسعه عدالت مالی در بهبود سلامت روان جامعه نام گذاری شده است. روز جمعه23 مهرماه سواد سلامت روان و بهره مندی از خدمات نام گذاری شده است که نشان دهنده اهمیت سواد سلامت روان و لزوم ارتقای آن باشد. شنبه 24 مهرماه هم بر نقش حاکمیت بر توانمندسازی افراد دارای معلولیت های جسمی تاکید دارد.

لزوم انگ زدایی از خدمات روانپزشکی

معاون دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت با اشاره به نقش رسانه بر انگ زدایی از دریافت خدمات روانپزشکی، توضیح داد: برای این هفته هماهنگی هایی با سازمان های همکار مانند وزارت ارشاد، صدا و سیما، انجمن های روانشناسی، شهرداری ها، بهزیستی و... داشتیم تا با همفکری هم بتوانیم کاری کنیم که شرایط بهتر گردد و بسته های آموزشی و برنامه هایی با همکاری این سازمان ها ارائه دهیم.

شیوع بیش از 23 درصدی اختلالات روانپزشکی در کشور

افسردگی و اضطراب در صدر اختلالات

اسدی درخصوص شیوع اختلالات روانپزشکی در کشور هم به خبرنگاران گفت: شیوع اختلالات بر اساس پیمایش های ملی بالای 23 درصد است و بالاترین اختلال روانپزشکی در کشور اختلال افسردگی است و پس از آن اختلالات اضطرابی در رتبه بعد واقع شده است. اختلالات افسردگی به تنهایی 12.7 درصد و اختلالات اضطرابی حدود 15 درصد است.

سرنوشت لایحه 15 ساله حمایت از حقوق بیماران روانپزشکی

او در ادامه صحبت هایش به قانون سلامت روان اشاره نمود و درباره آخرین اقدامات انجام شده در این زمینه، اظهار کرد: پیش نویس لایحه حمایت از حقوق بیماران روانپزشکی حدودا از 15 سال قبل تهیه شده است و طی رفت وآمدهایی در مسائل حقوقی، اجرایی، تخصصی و ... بر آن فعالیت هایی صورت گرفت و طی مواردی به کمیسیون های مربوطه در مجلس شورای اسلامی وارد شد که این فرایند ایراداتی به آن وارد شد و اصلاحات فنی، حقوقی و روانپزشکی بر آن صورت گرفت و نهایتا این پیش نویس با امضای وزیر اسبق بهداشت به مجلس رفت و پس از آنالیز های انجام شده مجددا ایراداتی به آن وارد شد. در نهایت روز سه شنبه ششم مهرماه نظریات کارشناسی دیگری پیرامون این قانون آنالیز شد و در نهایت پیش نویس قانون با تغییراتی برای ورود به صحن علنی مجلس آماده شده است تا آنالیز گردد.

اسدی با تاکید بر اینکه دریافت خدمات روان در نظام PHC رایگان است، بیان نمود: کارشناسان سلامت روان در مراکز جامع خدمات سلامت افراد را غربالگری و شناسایی نموده و بر اساس پروتکل های موجود به آنها خدماتی پایه در حوزه اجتماعی، پیشگیری از خشونت خانگی، پیشگیری از افسردگی و... ارائه می دهند.

اختلال سوگ پیچیده در خانواده های فوتی های کرونا

وی با اشاره به تاثیر کرونا بر سلامت روان افراد، به تهیه پروتکل مداخله و مشاوره برای خانواده هایی که عزیزان خود را به علت مسئله کرونا از دست دادند، اشاره نمود و گفت: این افراد شرایط سختی داشتند زیرا نمی توانستد مانند قبل با برگزاری مراسم عزاداری نمایند و این محدودیت ها می توانست منجر به مسائل روانشناختی گردد که یکی از آنها سوگ پیچیده است. این مشکل می تواند تبعات روانشناسی زیادی داشته باشد که برای آن اقدام به تدوین راهنماهایی علمی با همکاری معاونت درمان، بهزیستی و... کردیم. این پروتکل در تمام دانشگاه های علوم پزشکی در حال انجام است و حدود 80 هزار خانواده که فوتی کرونایی داشتند به وسیله تیم های سلامت روان شناسایی شدند و با 103 هزار نفر از افراد این خانواده ها تماس برقرار شده است و بالغ بر 70 هزارنفر از این افراد پذیرفتند همکاری داشته باشند و خدمات مشاوره پیشگیری از سوگ پیچیده را دریافت کردند.

او ادامه داد: خدمات سلامت روان برای این افراد بین 3 تا 5 جلسه ارائه می گردد و دستاورد خوبی بود. بیش از 50 درصد این افراد حداقل 3 جلسه مشاوره حضوری یا تلفنی دریافت کردند که به پیشگیری از سوگ پیچیده یاری نموده است.

ارایه خدمات سلامت روان از سوی 50 کارشناس در سامانه 4030

تعداد تماس های مردمی کاهش یافته است

وی اضافه کرد: از اسفند 98 تا به امروز با یاری همکارانمان پروتکل های آموزشی و مداخله ای تدوین کردیم. این محتواها درون ساختار حوزه بهداشت و درمان به دست گروه های هدف رسید؛ بعلاوه پروتکل هایی طراحی شد که به وسیله سامانه 4030 راهنمایی شدند و با استقرار بیش از 600 کارشناس سلامت روان پشت خط سامانه 4030 از ساعت 8 صبح تا 12 شب خدمت ارائه کردیم. این خدمات هنوز هم ادامه دارد ولی تعداد تماس ها از سوی مردم کاهش یافته است؛ اما همچنان حدود 50 روانشناس آماده ارائه خدمت به مردم هستند. از طرفی ارائه خدمات سلامت روان برای بیماران بهبودیافته از کرونا هم از تاکیدات ما بود.

بسته خدمات سلامت روان برای بهبودیافتگان کرونا

اسدی ادامه داد: بسیاری از افراد مبتلا به کرونا در بیمارستان بویژه بخش های مراقبت ویژه بستری شدند که هم به علت بیماری دچار اختلال اضطراب و استرس شدند و هم غالبا شاهد مرگ بیماران دیگر در کنار خود بودند و این موضوع هم از نظر روانپزشکی بر آنها تاثیر گذاشته و سبب شده است تا بیماران بهبود یافته از کرونا خدمات سلامت روان دریافت نمایند. این بسته خدمتی از خردادماه ابلاغ شده و در حال انجام است و تا به امروز حدود 27 هزارنفر شناسایی شدند و با آنها تماس گرفتیم تا خدمات را بر اساس پروتکل ارائه دهیم.

تاثیر کرونا بر افزایش آمار خودکشی؛ آری یا خیر؟

معاون دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت درباره تاثیر کرونا بر آمار خودکشی، بیان نمود: اطلاعات اقدام به خودکشی نزد وزارت بهداشت و موارد فوت ناشی از خودکشی نزد سازمان پزشکی قانونی است. آنالیز علمی و پژوهشی در این زمینه انجام نشده است، اما آمارها و اطلاعاتی که در سامانه اقدام به خودکشی ثبت نموده ایم نشان می دهد از اوایل آغاز کرونا در ایران تا شهریور سال قبل آمار موارد اقدام به خودکشی فرایند افزایش نداشت و حتی در مواردی کاهش نسبی هم داشت؛ اما از شهریور 99 به دلایل مختلفی آمار اقدام به خودکشی نسبت به مدت زمان مشابه در سال 98 افزایش یافت که علل آن هنوز معین نیست. خودکشی موضوعی چندوجهی است که مولفه های گوناگونی بر آن اثر دارد و ما فعلا در وزارت بهداشت تحقیق معینی نداریم که علت دقیق افزایش آمار اقدام به خودکشی را معین کنیم.

وی اضافه کرد: آماری که در کشور ما در رابطه با مرگ ناشی از خودکشی وجود دارد حدود 6 تا 6.2 درصد در هر 100 هزارنفر است که نسبت به میانگین جهانی بالا نیست؛ ولی برای کشور ما که اعتقادات و باورهای مذهبی و فرهنگی بر آن حاکم است، آمار خوشایندی نیست. وزارت بهداشت شاید بتواند بخشی از موارد اقدام به خودکشی را پیشگیری کند، اما بخش زیادی از آن بر عهده سازمان ها و نهادهای دیگر است که باید پای کار پیشگیری از خودکشی باشند.